پایگاه تحلیلی الوقت - ماجرای اجرای کریدور جعلی زنگزور همچنان محل اختلاف میان دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و به تازگی دولت ارمنستان در بیانیه ای با تکذیب خبر منتشر شده در یک نشریه اسپانیایی، توافق سهجانبه درباره «زنگزور» را تکذیب و آن را «جنگ ترکیبی و تبلیغات فریبکارانه» توصیف کرد. درباره وضعیت کریدور زنگزور و نقش بازیگران منطقهای و بینالمللی در اجرای آن، گفتگویی با آقای دکتر «حسام الدین برومند»، کارشناس مسائل منطقه داشتیم و نقش بازیگران خارجی را در پیگیری اجرای کریدور زنگزور جویا شدیم. مشروح این گفتگو در ادامه آمده است:
چرا جمهوری آذربایجان با وجود هشدارهای صریح ایران، بدنبال اجرایی کردن کریدور زنگزور است؟
کریدور زنگزور از طریق استان سیونیک ارمنستان بدنبال اتصال منطقه نخجوان به جمهوری آذربایجان و ترکیه است. در عین حال این نکته مهم باید دانسته شود که هدف این پروژه فقط تضعیف جایگاه ترانزیتی ایران نیست، بلکه موضوع اصلی برای باکو تسلط بر بازار انرژی و مسیرهای استراتژیک برای جمهوری آذربایجان است. تصور جمهوری آذربایجان از اجرای کریدور زنگزور این است که با اجرای آن دست برتر در مسیر ترانزیتی منطقه را بدست خواهد گرفت، اما به نظر میرسد مقامات باکو در این مسیر همه فاکتورها و عوامل از جمله مخالفت و سرسختی جمهوری اسلامی ایران را در نظر نگرفتهاند و به این موضوع توجه ندارند که اجرای کریدور زنگزور خط قرمز اعلام شده و غیرقابل انعطاف ایران است.
غیر از جمهوری آذربایجان، کدام بازیگران منطقهای و بینالمللی در موضوع کریدور زنگزور دخیل هستند؟
کریدور جعلی زنگزور دارای تاثیرات ژئوپلیتیکی برای کشور و منطقه است. از این رو، چند بازیگر پشت این ماجرا هستند و موضوع تنها به جمهوری آذربایجان محدود نیست. یکی از بازیگران ترکیه است که بدنبال تقویت موقعیت خود در مسیر چین به اروپاست. به نظر میرسد که ترکیه اهداف تجاری و همچنین اهداف سیاسی برای اتصال زمینی مستقیم میان ترکیه و جمهوری آذربایجان براساس تصورات اتحاد کشورهای ترک زبان را در سر میپرواند. داستان ترکیه در پیگیری اجرای کریدور زنگزور مشخص است و ترکیه بدنبال رقابت با ایران و روسیه از نظر ترانزیتی و تجاری است. جمهوری آذربایجان هم احساس می کند که اگر کریدور زنگزور اجرا شود، موقعیت مناسبی در غرب پیدا خواهد کرد.
در عین حال، پشت صحنه اصلی ماجرای زنگزور آمریکاست و این آمریکاست که برای تغییر وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه بر اجرای کریدور زنگزور اصرار دارد. اگر این کریدور اجرایی شود، نه فقط راه ترانزیتی ایران با چالش روبرو خواهد شد، بلکه ایران دچار خفگی ژئوپلیتیکی میشود و این هدف برای واشنگتن جهت مقابله با تهران بسیار مهم است. ایران در ماههای اخیر هشدارهای متعدد و مستمری را به جمهوری آذربایجان پیرامون کریدور زنگزور داده است، اما واقعیت این است که باکو تنها بازیگر ماجرا نیست و کارگردان ماجرای زنگزور آمریکایی ها هستند که بر اجرای طرح خود جهت فشار ژئوپلیتیکی علیه ایران اصرار دارند.
از سوی دیگر آمریکا در بعد کلان و در پاردایم امنیتی دنبال این است که مثلث ائتلاف ایران، چین و روسیه را تضعیف کند. واشنگتن معتقد است با اجرای کریدور زنگزور مرزهای ایران و وضعیت ترانزیتی ایران دچار مشکل خواهد شد. واشنگتن همچنین بدنبال نظم منطقهای جدید در خاورمیانه است و این نظم منطقهای جدید را فقط با حمایت از اسرائیل دنبال نمی کنند، بلکه از کانال ها و مسیرهای دیگر برای عملی کردن نظم منطقهای جدید با مختصات آمریکایی استفاده میکند. در نظم منطقهای جدید و مورد نظر آمریکا، فشار ژئوپلیتیکی روی ایران از طریق اجرای کریدور زنگزور دنبال خواهد شد.
در صورت اجرایی شدن کریدور زنگزور، چه گزینههایی پیش روی ایران است؟
باید توجه داشت که کشور ما ایران از نظر ژئوپلیتیکی در جنگ کریدورها قرار گرفته است. همان طور که اشاره شد، کریدور زنگزور یک کریدور تک بعدی نیست و دارای اهداف و ابعاد فراتر از تجارت و اهداف ترانزیتی است.
در عین حال، راهحلهایی هستند که میتواند از شکل گیری این کریدور جلوگیری کند و ایران نیز باید یک استراتژی ترکیبی در برابر کریدرو زنگزور دنبال کند. ایران میتواند دیپلماسی پویاتری در برابر کریدور زنگزور داشته باشد. همزمان همکاری نزدیکتر اقتصادی و نظامی ایران با ایروان می تواند به حفظ رابطه زمینی ایران و ارمنستان کمک کند. از طرف دیگر ایران میتواند همکاری بیشتر و نزدیکی با چین و روسیه درباره کریدور زنگزور داشته باشد و همان طور که ائتلاف سه ضلعی جمهوری آذربایجان، ترکیه و آمریکا پروژه زنگزور را به پیش می برند، ایران هم باید ائتلاف سه ضلعی با چین و روسیه در برابر زنگزور ایجاد کند. تهران همچنین بایستی فراتر از برخی پیام ها و هشدارهای دیپلماتیک با خود باکو وارد یک مواجه جدی شود و با پذیرش همه تبعات ماجرا، یکبار برای همیشه با باکو اتمام حجت کند، چون کردیدور مورد نظر جمهوری آذربایجان فقط دارای ابعاد ترانزیتی نیست و ابعاد آن برای ایران بسیار گسترده است.